Aardbeving, lui, giraf, manga 7-13nov

Ik ben in Kumamoto bij Seiko-san en haar ouders, een familie van rijstplanters. Hun nieuwe huis staat in een kaal gebied. Graafmachines, rood-wit afzetlint, wegen in aanleg, een paar andere nieuwe huizen, maar ook oude schuren vol meubels, kleding aan rekken onder vergaan plastic en andere spullen die kapot zijn en onder het stof zitten. Waar ben ik nu terecht gekomen? In 2016 was er in Kumamoto een grote aardbeving. ‘Die heeft ons leven totaal veranderd‘, zegt Seiko. Het huis en de schuren van haar ouders stortten in. Pas ‘s ochtends toen het licht werd, hebben reddingswerkers haar ouders onder het puin vandaan kunnen halen. Bewusteloos en overal botbreuken. Een half jaar van revalidatie in ziekenhuizen ver weg. Pas na maanden kwamen graafmachines beschikbaar om de resten van het huis op te ruimen. Spullen zoals fotoboeken en kleding waren intussen vergaan. Seiko’s vader heeft veel van zijn oude energie en levenslust verloren. Seiko’s moeder is half blind geworden en aan het dementeren. En Seiko-san zelf woont nu bij haar ouders in het nieuwe huis om voor hen te zorgen en probeert hun leven weer op orde te krijgen. Ze zucht: misschien was het beter geweest als ze het niet hadden overleefd. 

We genieten van samen eten en elkaar vragen stellen. Vertel eens over de Japanse werkcultuur, vraag ik aan Seiko. De cultuur waarin werk voor alles gaat, waar salarymen ondenkbaar lange werkdagen maken en karōshi - dood door overwerk - een bestaand woord is. Een vorige host vertelde dat de na-oorlogse generatie heel hard heeft gewerkt om het land weer op te bouwen uit de puinhopen van WO II, er was toen diepe armoede. Dat beaamt Seiko, maar ze voegt er iets aan toe. ‘Japan bestaat voor 80% uit bergen, mooie bergen, maar je kan er weinig mee. In de rest wonen 126 miljoen mensen. We hebben dus te weinig landbouwgrond en zijn voor ons voedsel afhankelijk van import. Hoe betalen we dat? Door hard te werken en experts te worden in iets dat geld opbrengt: technologie. Japan heeft de meeste Nobelprijswinnaars van alle oosterse landen, zegt ze. Keihard werken is een eigenschap die in onze genen is gaan zitten, wij vinden dat een deugd. Japan kijkt bijvoorbeeld neer op landen als de Phillippijnen, die hun vrouwen als schoonmakers de wereld in sturen. Ze zijn lui’.
Misschien begrijp ik nu iets van dat nerveuze gerèn en gedraaf van Japanners. Voorbeeld. Ik ga naar een electronica-zaak voor een nieuw kabeltje. Er zijn geen andere klanten. De medewerkers beginnen alle 3 rond te rennen en met kabeltjes aan te komen en erover te praten met elkaar en dan uitproberen welke past. Ook het afrekenen doen ze met z’n drieën. En als ik op mijn fiets stap, staan ze buiten en buigen tot ik weg ben. Laat je zo zien dat je hard werkt en niet lui bent?

Kirin is een groot biermerk in Japan. Kirin betekent giraf, dus de ontwerper van het logo hoefde niet heel lang na te denken. Alleen... hij had nog nooit een giraf gezien.

In een enorme boekwinkel staan kasten vol manga-stripboeken. Haast allemaal hebben ze een manga-meisje met grote ogen op de cover. Ik koop er eentje met samurai. In de Starbucks haal ik het boekje uit het plastic en ben benieuwd  of ik het verhaal kan volgen. Ik voel dat de mannen naast me vanuit hun ooghoeken kijken naar wat ik aan het doen ben. Zal ik hen vragen wat de titel betekent, om een aanknopingspunt te hebben? Maar dan, al op bladzijde 6, stevige seks. De buurmannen blikken of blozen niet, maar ik slik mijn vraag in en blader geboeid verder.

De stad Kagoshima is de zuidwestelijkste plek van mijn reis door Japan. Van Hokkaido in het noorden tot hier heb ik er zo’n 2500 km op zitten. Morgen begin ik aan de terugweg naar Tokyo. Ik begin zo langzamerhand ook wel naar huis te verlangen.